Αν σηκώσεις τη φωτογραφική μηχανή στο ύψος του ματιού σου-μπορεί και να την κατεβάσεις αν τυχόν είσαι καθισμένος, ξαπλωμένος,μπρούμυτα ή ανάσκελα, στη ξαπλώστρα σου ή στο θαλάσσιο στρώμα, αδιάφορο-και αυτό που βλέπεις απ’το σκόπευτρο, το φωτογραφίσεις, πατώντας κλικ, το πιο πιθανό είναι να έχεις μια στοιχειωδώς αποδεχτή φωτογραφία. Δηλαδή με στοιχειώδεις συνειρμούς και με το ίδιο ανταγωνιστικά στοιχειώδη αντανακλαστικά, γίνεσαι μια χαρά φωτογράφος, σε μια κατά τα άλλα ανελέητη για το φωτογραφικό επάγγελμα εποχή. Η νέα τεχνολογία δούλεψε για να κάνει ευκολότερη τη ζωή των, ανταγωνιστών σήμερα, των φωτογράφων-των χτεσινών πελατών τους! Έχει το γούστο της η φάση. Οι ζωγράφοι-τα μεγάλα θύματα της ανακάλυψης της φωτογραφίας- παίρνουν την εκδίκηση τους σε λιγότερο από διακόσια χρόνια. Μέσω παρακαμπτηρίου βέβαια: από τους πελάτες που κι εκείνοι τότε έχασαν!
Σήμερα οι πάντες λοιπόν φωτογραφίζουν. Σήμερα οι πάντες-αν το θέλουν-μπορούν να έχουν, χωρίς σχεδόν κανένα κόπο πολλές φορές, το δικό τους αψεγάδιαστο αριστούργημα στην ανθολογία της παγκόσμιας εικονοποιΐας. Παρόλα αυτά και, περιδιαβαίνοντας το διαδίκτυο σε μερικές χιλιάδες σελίδες του τόσα χρόνια, διαπίστωσα-διαισθητικά, να εξηγούμεστε-ότι το ποσοστό δημιουργίας συναρπαστικών εικόνων, με διάρκεια και διαχρονική αντοχή, δεν μοιάζει να έχει συγκλονιστικά αλλάξει, να έχει βελτιωθεί. Και το ακόμη χειρότερο; Το ποσοστό φριχτής εικονοποιΐας παραμένει το ίδιο απαράλλαχτα και αποκρουστικά υψηλό!
Το πορτραίτο του εικονογράφου Doré από τον Ναντάρ. Τετρακόσιοι στυλίστες και ένας τρισεπώνυμος φωτογράφος σήμερα, δεν θα πετύχαιναν ούτε το ένα χιλιοστό αισθητικής πειθούς που μας έδωσε ο τρελάρας Ναντάρ 150 χρόνια πριν.
Προφανώς το είδος εκείνο Θείας Πρόνοιας που αποκαλείται ισορροπία, φροντίζει την ξέχειλη αφθονία εικόνων να την ισοφαρίζει με την κατακλυσμιαία και ισοπεδωτική μετριότητα. Τα γυάλινα αριστουργήματα του Nadar διαδέχονταν το ένα το άλλο. Και όμως. Μέχρι ο Nadar να στήσει την Sarah Bernhardt στο στούντιο του, να τη φωτίσει-φρόντιζε ο Θεός με τον ήλιο του, ο Ναντάρ απλά διαχειριζόταν αν χρειαζόταν κάποια ανακλαστικά υλικά-να της τραβήξει τις φωτογραφίες, να εμφανίσει το υλικό και μετά από εκεί να κάνει αντιγραφές και εκτυπώσεις, ο ψηφιακός ερασιτέχνης-ακόμη και τρίτης διαλογής-αν μπορεί πια να νοηθεί τέτοια περίπτωση στις μέρες μας-έχει διανείμει τις δικές του στο σύμπαν! Αλλά ενώ του τελευταίου θα έχουν διανεμηθεί σαν υλικό χωματερής, του Ναντάρ οι εικόνες, διοχετευμένες από το ίδιο κανάλι της νέας τεχνολογίας-φόρος τιμής στον μεγαλύτερο γκατζετάκια του 19ου αιώνα ίσως, δηλαδή αυτονόητος φόρος τιμής-οι εικόνες λοιπόν του Ναντάρ θα κυκλοφορούν εσαεί στο σύμπαν σαν εικονίσματα, κατάλληλες για στάση, περισυλλογή και κατάνυξη, μόνιμοι προσκυνηματικοί προορισμοί των διαδικτυακών πλοηγήσεων μας.
Η Παναγία υποκαταστημένη σαν λατρευτικό εικόνισμα από την Σάρα Μπερνάρ-του Ναντάρ ασφαλώς! O Guido Reni και ο Bernini θα τον φθονούσαν θανάσιμα!
Αυτό που πρόχειρα βγαίνει σαν ένα πρώτο συμπέρασμα είναι ότι οι τεχνικές ευκολίες δεν εξασφαλίζουν ανεπίληπτη ομορφιά. Μπορείς μάλιστα να ισχυριστείς άνετα ότι, ακριβώς οι ευκολίες την υπονομεύουν, γιατί μας κάνουν σαν δημιουργούς θύματα της ευκολίας. Η δυσκολία-υπό τον όρο ότι δεν θεωρηθεί μαζοχιστικός αυτοσκοπός-σε ωθεί σε διάθεση υπέρβασης. Η ευκολία σε κοιμίζει και συμβιβάζεσαι πολύ εύκολα με ένα μέτριο, συμβατικό αποτέλεσμα. Η ευκολία είναι το μόνο αληθινά αξεπέραστο εμπόδιο για τη μεγάλη δημιουργία-σκεφθείτε αυτό: αν δεν ήταν η πρόκληση του να υπερβεί τις συμβατικές ανθρώπινες δυνατότητες, ο Μικελάντζελο θα αποτολμούσε τις μνημειώδεις δημιουργίες του; Ώρες-ώρες σκέφτομαι ότι για τη δυσκολία τους και μόνο αναλάμβανε ο Μικελάντζελο την εκτέλεση τιτάνιων έργων. Αλήθεια,τον φαντάζεται κανείς μινιατουρίστα;
Αφόρητα κακόγουστο, άπονο-ψιλοαπάνθρωπο ή νομίζω;-τερατούργημα του μεγαλύτερου σκουπιδοπαραγωγού στην Ιστορία της φωτογραφίας, του Winograd: το νοσηρό, το αρρωστημένα παράξενο, το παράδοξο σαν αυτοϊκανοποιούμενος χρησμός, σαν αιτία και αφορμή καλλιτεχνικής-ποιος ήρθε;- έλξης. Ο ουμανισμός-και καλά!-της ασπρόμαυρης φωτογραφίας, σαν φίδι στο κόρφο της.
Είναι βλέπεις όμως και το άλλο. Έχουμε πρόχειρο και εξίσου εύκολο το ιδεολόγημα για τη νωθρότητα στην οποία επαναπαύεται η κατακτημένη ευκολία: η αυθεντικότητα, ωμή, ανεπεξέργαστη αυθεντικότητα! Σαχλαμάρες! Όποιος πάση θυσία επιζητεί αυθεντικότητα στη τέχνη και μόνον αυτή, τότε παραιτείται από την τέχνη και αντί να ζωγραφίζει ή να φωτογραφίζει αγγούρια, τα τρώει και δροσίζεται. Αυθεντικότατα. Η τέχνη δεν είναι μια αδιαμεσολάβητη διαδικασία όπου το προϊόν μεταφέρεται αυτούσιο. Περνάει από το μυαλό και το χέρι του δημιουργού της για βαθιά πνευματική, ηθική, που σημαίνει αισθητική και καλλιτεχνική επεξεργασία. Ο καλλιτέχνης παίρνει μαλλί και σού παραδίδει χαλί. Παίρνει ύλη και στην παραδίδει πνευματοποιημένη. Μέσω συγκίνησης και στοχασμού-του δικού του-σού παραδίδει συγκίνηση και στοχασμό στο τετράγωνο-το δικό σου. Και η κατασκευή της εικόνας, η δομή της είναι μέρος του αισθητικού παιχνιδιού, της απόλαυσης-μικρό, διακριτικό αλλά υπαρκτό.
camerart 