Το ηρωϊκό προσαρμόζεται ανάλογα με τις συνθήκες της εκάστοτε συγκυρίας. Τα τελευταία δυό χρόνια ηρωϊκό είναι να πολεμάς τον COVID 19 στη πρώτη γραμμή. Στρατευμένος στη πρώτη γραμμή. Και ένας τέτοιος πολεμιστής πρέπει να δρα απερίσπαστος για να γίνεται αποτελεσματικότερος. Αλλά τελευταία συμβαίνει οι πολεμιστές αυτοί της πρώτης γραμμής να υπονομεύονται στο έργο τους από όσους βρίσκονται στα μετόπισθεν. Και όχι μόνο να υπονομεύονται αλλά ακόμη και να απειλείται ευθέως η ίδια τους η ζωή. Είναι κατάντια αυτό και δείχνει την ελεεινή συγκρότηση των πολέμιων του εμβολίου, που φτάνουν ακόμη και σε απειλές ζωής για μαχητές της ζωής. Ο καθηγητής Βασιλακόπουλος σήμερα, χτες ο καθηγητής Τσιόδρας, αύριο ποιός άλλος; Ευτυχώς όμως στη συνείδηση των πολλών και των νουνεχών αυτοί οι ήρωες έχουν εδραιώσει με το ήθος τους, την επιστημοσύνη τους και την αυταπάρνησή τους την πεποίθησή μας και την πίστη μας στον μεγάλο ανθρωπιστικό τους αγώνα.
Παρότι ευπρεπέστατα ενδεδυμένος-μιλάω την εκκλησιαστική γλώσσα αυτή τη στιγμή-κρίθηκε απόβλητος από τον οίκο του Θεού. Το παραπονεμένο του βλέμμα συνάντησε το φωτογραφικό μου βλέμμα και μού ζήτησε μιά πειστική εξήγηση γιά τον άδικο αποκλεισμό. Τούστειλα την κατανόησή μου με ένα αγαπητικό κλικ-σαν φιλί ένα πράγμα.
Στο δρόμο οι εντυπώσεις που εισπράττεις από τα τεκταινόμενα εκεί είναι πολλές-απίστευτα πολλές!-ποικίλες-απίστευτα ποικίλες!-και πολύ πολύ ετερόκλητες μέσα στη συνεχή και πυκνή διαδοχή τους. Ο φωτογράφος δεν αρκείται απλά να εντοπίσει-θάταν πολύ φτωχό και λίγο ένα τέτοιο έργο- αλλά και εντοπίζοντας για να εμπλουτίσει την εικόνα του, να συνδυάσει και μάλιστα σε πολλά επίπεδα-το θεματικό, το συνθετικό, το εκφραστικό, το νοηματοδοτικό. Μα ό,τι περιγράφω δεν είναι κάτι άλλο από την τέχνη του μοντάζ, μόνο που εδώ, στο δρόμο,πρέπει να ασκηθεί με αστραπιαία ταχύτητα και ακαριαία-εδώ η ιερά συμμαχία της εγρήγορσης και της διαίσθησης μάς έρχονται αρωγοί.
Είναι μιά δύσκολη σχέση αυτή. Αυτή των ψηφοφόρων απ’τη μιά, όσων τουλάχιστον δεν είναι άκριτοι οπαδοί και των πολιτικών από την άλλη. Βασικά είναι μιά σχέση στοχαστικής ανοχής που πάντα όμως βρίσκεται σε εγρήγορση και ανά πάσα στιγμή μπορεί να αποσύρει όχι μόνο την στήριξή του αλλά και την ανοχή του. Αγαπάμε και να τους μισούμε ακόμη καμιά φορά τους πολιτικούς-παίζουν τον χρήσιμο ρόλο εκτονωτικού σάκου του μποξ.
Σήμερα, με την αφορμή του θανάτου της Φώφης Γεννηματά παρόλα αυτά, έπιασα τον εαυτό μου να έχει συγκινηθεί. Μα γιατί άραγε; Ποτέ δεν την έχω ψηφίσει, δεν ένοιωσα ποτέ ιδεολογική εγγύτητα με αυτό που εξέπεμπε. Τη θεωρούσα-και ήταν, μην γελιόμαστε-γόνο που μόνο χάρη στο όνομά της βρέθηκε σ’αυτό το πόστο. Η εκπαραθύρωση του Βαγγέλη Βενιζέλου από τη Βουλή-αναθεωρητική του νέου Συντάγματος-με εξαγρίωσε και κανείς δεν ήταν που να μην ένοιωσε την απουσία του σ’εκείνη τη διαδικασία. Γιατί συγκινήθηκα λοιπόν;
Συνειδητοποιώ, τώρα που γράφω αυτό το άρθρο, ότι οι πολιτικοί, οι πιό επώνυμοι και πιό γνωστοί σ’εμάς, είναι εκ των πραγμάτων μέλη μιάς ευρύτερης αντίληψης οικογένειας μας. Έχουμε και καλούς και κακούς συγγενείς, όπως ακριβώς και πολιτικούς. Όπως με τους συγγενείς μας, έτσι και μ’αυτούς τους πολιτικούς, ξέρουμε σχεδόν τα πάντα γι’αυτούς. Τους βλέπουμε σχεδόν κάθε μέρα. Κάθε μέρα μαθαίνουμε τα νέα τους. Η ζωή τους είναι μέρος της καθημερινότητας μας. Ξέρουμε αν και πότε κάνουν το εμβόλιο, πότε μπαίνουν ή βγαίνουν απ’το νοσοκομείο, μαθαίνουμε για το γάμο τους, για τα παιδιά τους-που αργά ή γρήγορα θα γίνουν κι αυτά γνωστοί των δικών μας παιδιών. Σε πιό στενάχωρες στιγμές τους φτάνουμε ακόμη και στη κηδεία των οικείων τους-θυμάμαι τη κηδεία του άντρα της Παπαρήγα, πολιτικό για την οποία έτρεφα απόλυτη αδιαφορία. Είναι απολύτως φυσικό και αντανακλαστικό λοιπόν να συγκινηθεί κάποιος, πολύ περισσότερο με το θάνατο μιάς γυναίκας που έχει περάσει τις ψυχοσωματικές δοκιμασίες της Φώφης. Ήδη με την εισαγωγή της στο νοσοκομείο και τη συνακόλουθη απόσυρσή της από την εκλογική διαδικασία για την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ είχαμε “φορτώσει” συναισθηματικά. Το τραγικά ραγδαίο του πράγματος μάς σάστισε και μάς καθήλωσε.
Σ.Σ. Η φωτό της ανάρτησης είναι από κάποια προεκλογική συγκέντρωση στην Ομόνοια της δεκαετίας του 1990. Από τη στιγμή που δεν διαθέτω δική μου φωτό της Γεννηματά και από τη στιγμή που περισσότερο μιλάω για τους πολιτικούς γενικά, ας παραθέσω μιά εικόνα τυπικής μου δράσης τους.
O.k., μπορεί να μην κοιμάμαι αγκαλιά με τη φωτογραφική μηχανή-συχνά πάντως την έχω δίπλα στο κομοδίνο-πάντως η έγνοια μου γι’αυτήν με συντροφεύει και στο ξύπνιο μου, πριν κοιμηθώ-πάντα ξεφυλλίζω ένα φωτογραφικό βιβλίο πριν αποκοιμηθώ- και στον ύπνο μου-ονειρεύομαι πως φαντάζομαι διάφορα ωραία στη σχέση μου μ’αυτήν. ‘Ολβιος ο φωτογράφος!
Ο τεχνολογικός μας πολιτισμός “τρέχει με χίλια” κι αυτό μάς δίνει πολλή χαρά σ’όσους απολαμβάνουμε την ελευθερία που μάς προσφέρουν οι ευκολίες του. Επαναπαυόμαστε όμως ανησυχαστικά και θέλουμε να αγνοούμε κάποιες από τις παραμέτρους του. Τόχουμε άραγε συνειδητοποιήσει ότι ο σπουδαίος τεχνολογικός μας αυτός πολιτισμός είναι-ή τέλος πάντων γίνεται-σε καθ’ολοκληρίαν εικονικός; Και τί κακό μ’αυτό θα μού πείτε. Καταναλώνουμε πιά και άρα καταστρέφουμε λιγότερη ύλη. Αλήθεια είναι αυτό αλλά για δέστε κι αυτό: αν κάτι στραβώσει με την εικονικότητα υπάρχει το σοβαρότατο ενδεχόμενο όλος αυτός ο χρόνος και η εποχή που τον απαρτίζει, να μην αφήσει κανένα υλικό, απτό χνάρι πίσω του. Υπάρχει δηλαδή το τραγικό ενδεχόμενο οι απώτατοι απόγονοί μας να μην βρουν ούτε ένα πετραδάκι από τα πολιτισμικά μας έργα, χαρτί απ’τα γραπτά της περιόδου ούτε υποψία ούτε καν φωτογραφίες Κενό! Οι μελλοντικοί παλαιοντολόγοι θα πρέπει να εξηγήσουν πράγματα που μόνο η μεταφυσική της φαντασίας μπορεί να τους υποψιάσει.
Μήπως είμαστε παραπάνω από όσο θάπρεπε αλαζόνες ώστε να θεωρούμε δεδομένη την αιωνιότητα της εικονικότητας μας;
Προτού έλθω σε οποιαδήποτε αναγνωστική επαφή με την “επιστήμη” της ψυχανάλυσης, ένοιωθα το δέος εκείνο της απάτητης υψηλής κορφής. Την υποληπτόμουν. Υποληπτόμουν τον καινοτόμο χαρακτήρα της. Από την πρώτη κιόλας όμως επαφή μαζί της, έπεσα από τα σύννεφα αυτής κορυφής.
Το πρώτο βιβλίο σχετικό με την ψυχανάλυση ήταν ένας αληθινός “κράχτης” που δύσκολα θα μπορούσες να τού αντισταθείς: Ο Φρόυντ μιλούσε για τον Λεονάρντο ντα Βίντσι! Από ένα σημείο και πέρα η ανάλυσή του έφτανε στα όρια του γελοίου-ναι, τη σκέφτηκα πολύ αυτή τη λέξη πριν την χρησιμοποιήσω. Έφτασε στο σημείο να βρει το βαρυσήμαντο “πουλί” της ανάλυσης να το βλέπει στις πτυχώσεις μιάς μαντόνας του Λεονάρντο, αφού όμως πρώτα τη φέρεις τα πάνω κάτω! Φαίνεται πώς πήρε πολύ τοις μετρητοίς τη γνωστή άποψη του μεγάλου φλωρεντινού ότι μπορείς να δεις εύγλωττες και συναρπαστικές εικόνες παντού, ακόμη και στο σχήμα των νεφών ή των λεκέδων σε μιά επιφάνεια ή ακόμη-ακόμη και σε ένα τοίχο! Από την άλλη ο δόκτωρας Φρόυντ έκανε το θεμελιώδες επιστημονικό λάθος να ψυχαναλύσει έναν άνθρωπο που δεν τον είχε μπροστά του και που είχε πεθάνει 500 χρόνια πριν. Με ποιά στοιχεία; Τα μηδαμινά και απρόσφορα για μιά τέτοια δουλειά!
Ο Φρόυντ δεν ήταν ιστορικός τέχνης, παρόλο ότι ήταν ένας διακεκριμένος φιλότεχνος. Την οπτική του όμως την έχουν υιοθετήσει πολλοί ιστορικοί τέχνης και κριτικοί-προφανώς με ερασιτεχνικούς όρους, δεν είναι ψυχίατροι. Το αποτέλεσμα να πέφτω συνεχώς πάνω σε βιβλία που ερμηνεύουν έναν καλλιτέχνη με ψυχαναλυτικούς όρους συνδυασμένους τις πιό πολλές φορές με δογματικά στρατευμένο υστερικό φεμινισμό. Τα πιό πρόσφατα θύματα τέτοιων “αναλύσεων” ήταν ο Χίτσκοκ πέρυσι και ο Ντεγκά (Degas) μόλις χτες.
Η κυρία κατηγορία πού τού προσάπτουν αυτές οι υστερικές δέσποινες του φεμινισμού είναι ο μισογυνισμός! Πώς ξεκίνησε αυτή η φιλολογία περί μισογυνισμού του Ντεγκά; Από μια κριτική που τού ασκήθηκε στην εποχή του ότι τα ρεαλιστικά γυμνά του δεν είχαν την εξιδανίκευση που η ακαδημαϊκή τέχνη της εποχής συνήθιζε να δίνει στα μυθολογικών θεμάτων γυμνά της-Αφροδίτες, ωραίες Ελένες, Λουκρητίες και δεν συμμαζεύεται. Μα ο Ντεγκά έκανε απομυθοποιητική ρεαλιστική τέχνη. Ήταν σκληροπυρηνικά μοντέρνος στη θεματική του και προγραμματικά ρεαλιστής. Οι αφιονισμένες πρωθιέρειες του ψυχαναλυτικού φεμινισμού έβλεπαν έναν μισογύνη γιατί αυτό βολεύει τη σκανδαλοθηρία των κειμένων τους. Δεν τούς αρκούσε ότι το 1/3 του έργου του είναι γυμνές γυναίκες-ποτέ άντρες!-και τα 3/4 του συνολικού του έργου γυναίκες! Ένας άντρας που γέμιζε τη καλλιτεχνική-και προφανέστατα και την προσωπική του-ζωή με γυναίκες στο στούντιο του, χαρακτηρίζονταν μισογύνης επειδή ήταν εργένης, σύχναζε σε μπουρδέλα και δεν εξιδανίκευε κατά τον φεμινιστικό τρόπο τις γυναίκες που με τόσο ενθουσιασμό ζωγράφιζε.
Τώρα που τα οικονομικά μου δεν μού επιτρέπουν να αγοράζω καινούργια βιβλία αναγκάζομαι, εγώ ο βιβλιοφάγος, να ανακυκλώνω την αναγνωστική μου τροφή, ξαναδιαβάζοντας παλιότερα βιβλία απ’τη βιβλιοθήκη μου.
Οι δεύτερες αναγνώσεις ουσιαστικά δείχνουν την αντοχή του βιβλίου όχι μόνο στο χρόνο τον ίδιο αλλά και στον δικό μας τον υποκειμενικό αναγνωστικό μας χρόνο που άλλοτε έχει καταναλώσει αναγνώσματα που πέθαναν με το κλείσιμο του βιβλίου και άλλοτε δέχονται και δεύτερες ακόμη και τρίτες αναγνώσεις και κάθε νέα φορά δημιουργούν καινούργιας τάξης συγκινήσεις.
Χτες βράδυ τέλειωσα τον “Δόκτωρ Φάουστους” του Τόμας Μαν που οφείλω να ομολογήσω ότι πολύ με παίδεψε όταν το πρωτοδιάβασα σαν 20ετής φοιτητής. Όχι, το βιβλίο δεν είναι ερμητικό ούτε δυσκοίλιο-εξάλλου το στόρυ του είναι συναρπαστικό με μιά από τις πιό εντυπωσιακές ανατροπές που μού έχει συμβεί σε μυθιστόρημα. Είναι ένα έργο πυκνής γραφής αλλά ταυτόχρονα και αρκετά εκτεταμένο-πάντως σε αποζημιώνει με το παραπάνω η εξέλιξη που παίρνουν τα πράγματα στην αφήγηση.
Θυμάμαι ότι την πρώτη φορά συνάντησα ιδιαίτερη δυσκολία με τις εκτεταμένες σελίδες μουσικών αναλύσεων που δεν φείδονταν τεχνικών μουσικών όρων, και που έκανα το λάθος λόγω των κάποιων-λίγων, πολύ λίγων- μουσικών γνώσεων που είχα-(μετά από τόσα χρόνια απραξίας τις ξέχασα κι αυτές)-ήθελα εξάπαντος κατά γράμμα να τις καταλαβαίνω. Σ’αυτή τη δεύτερη ανάγνωση κατάλαβα ότι δεν χρειάζεται να τις καταλάβεις-όπως περίπου δεν χρειάζεται να ξέρεις μαθηματικά αν το μυθιστόρημα έχει πρωταγωνιστή του έναν τέτοιο επιστήμονα. Τις σελίδες με τις μουσικές αναλύσεις τις διάβαζα αλλά δεν κωλυσιεργούσα προσπαθώντας πιά να καταλάβω τα τεχνικά αλλά σαν ωραία αφορμή πληθωρικών, λαγαρών διατυπώσεων για, έτσι κι αλλιώς, ανύπαρκτα μουσικά έργα!
Η ηλιθιότητα για τα άτομα μπορεί να γίνει αντιληπτή και σαν άσκηση προσωπικού τους, ατομικού τους δικαιώματος. Από μόνος του ένας ηλίθιος πρωταρχικά και κύρια μπορεί να είναι επικίνδυνος μόνο για τον εαυτό του-όσο πιό μονήρης τόσο λιγότερο επικίνδυνος. Τί γίνεται όμως όταν η ηλιθιότητα σαν είδος παρανοϊκού κορωνοϊού μεταδίδεται σε μεγαλύτερο σύνολο, όπως μπορεί να είναι οι οπαδοί ενός κόμματος ή-ακόμη χειρότερα-και σημαντικό-έως πλειοψηφίας-μέρος του εκλογικού σώματος?
Μοιάζει σενάριο επιστημονικής φαντασίας; Αλίμονο όχι! Στην Ελλάδα το ζήσαμε στο πετσί μας το 2009 με την εκλογή του κληρονομικού δυναστικού γόνου Γιώργου Παπανδρέου-μού ήταν αδύνατο να το πιστέψω ότι θα μπορούσε ποτέ αυτό να συμβεί. Και όμως συνέβη! Ήταν όμως νομοτελειακό αυτή ηλιθιότητα να μην μπορεί να πάει μακριά κι έτσι το ίδιο το κόμμα του-με συνοπτικές διαδικασίες και συντριπτική έως ομοφωνίας πλειοψηφία-τού έδειξε την έξοδο και από την πρωθυπουργία εκ των πραγμάτων και απ’το κόμμα.
Έχει λοιπόν το ενδιαφέρον του να δούμε αν το πάθημα εμπεδώθηκε σαν τέτοιο και έγινε μάθημα. Το γεγονός ότι ο ΓΑΠ πήρε μόλις 2.5% στις εκλογές και με τον ταπεινωτικότερο τρόπο αποκλείστηκε από τη Βουλή κάτι μού λέει ότι ΄τετοιο εγκληματικό λάθος δεν θα ξανασυμβεί. Θεωρώ χρήσιμη την υποψηφιότητα ΓΑΠ για την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ γιατί μ’αυτόν τον τρόπο τόσο το κόμμα αυτό όσο και το ίδιο το πολιτικό σύστημα θα απαλλαγεί οριστικά και αμετάκλητα από το καρκίνωμα του πιό νοσηρού παπανδρεϊσμού.
camerart 