” Εδώ ζωγραφία” γράφει σε κάποια σημείωση του ο Σολωμός στο ωραία ερμητικό του αριστούργημα “Η Γυναίκα της Ζακυνθος”, θέλοντας έτσι να θυμίσει στον εαυτό του ότι πρέπει να επανέλθει με πλουσιότερη περιγραφή σε μιά συγκεκριμένη σκηνή. Με ένα κάποιο τρόπο αναγνωρίζει κάποιου είδους πρωτεία στην εικόνα που ο λόγος πρέπει να πετύχει για να είναι επαρκής. Νάξερε μόνο πόσο εμείς οι εικονοποιοί λαχταράμε να φτάσουμε την ένταση και το εκφραστικό βάθος της σκέψης του, του ρυθμού του και πάνω απόλα των λεκτικών εικόνων του! Πόσες φορές λαχταρήσαμε το “εδώ ποίηση” από αυτές τις απαράμιλλες λεκτικές εικόνες του!
Σ.Σ. Η Γυναίκα της Ζάκυνθος κάνει συχνές αναφορές στους πρόσφυγες από την επαναστατημένη Ελλάδα-ανάμεσα τους και σε μιά ομάδα από Μεσολογγίτισες. Τηρουμένων των αναλογιών στις σημερινές συγκυρίες το ρόλο των τελευταίων τον παίζουν οι πρόσφυγες που αυτή τη στιγμή βρίσκονται στη πατρίδα μας-(δεν θέλω να σκεφτώ ποιοί από μάς παίζουν το ρόλο της Γυναίκας της Ζάκυνθος). Ελλείψει λοιπόν Μισολλογγιτών-για να επικαλεστώ τη σολωμική γραφή-συνοδεύω τη μικρή ανάρτηση με τη φωτογραφία μιάς οικογένειας προσφύγων στην Ομόνοια.
Η μόδα έχει κέφια όταν το ίδιο κάνουν και αυτοί που την καταναλώνουν. Η αστεία αυτή φωτό, που τραβήχτηκε στην Ερμού, ήδη από τη στιγμή της λήψης μού θύμιζε την-σεναριακά άσχετη με τη παρούσα σκηνή-οικιακή βοηθό στη δικαίως θρυλική ταινία του Hitchcock “The Rope”.
Αυτό να μην τον ξεχνάμε ποτέ όταν μιλάμε για τον Χίτσκοκ: ήταν πάνω και πρώτα απόλα ένας ΟΠΤΙΚΟΣ καλλιτέχνης. Αφηγούνταν και δημιουργούσε αισθήματα και καταστάσεις με οπτικό τρόπο. Οι ταινίες του, παρόλα τα σπουδαία σενάρια τους, δεν είναι διάσημες για τις ατάκες του αλλά για ό,τι μπορεί να αντιστοιχεί σ’αυτές σε οπτική εντύπωση.
Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο της χιτσκοκικής κινηματογραφικής λογικής είναι ο ιδιαίτερα σημαίνων λόγος που δίνονταν σε δευτερεύοντες ρόλους-κλειδιά. Στη ταινία για την οποία μιλάμε αυτό το ρόλο τον έχει η οικιακή βοηθός. Πάνω σ’αυτήν ουσιαστικά στηρίζεται το ασήκωτο βάρος ενός ανυπόφορα πιεστικού και ψυχοφθόρου σασπένς. Ήδη δε από την πρώτη στιγμή της εμφάνισής της δίνεται με μεθοδικότητα ο βασανιστικός της ρόλος και για τους πρωταγωνιστές αλλά και για τους θεατές-φτάνει μάλιστα ο Χίτσκοκ σε τέτοιο βαθμό αντίληψης του μαρτυρίου του σασπένς ώστε την πρωταγωνίστρια αυτής της κατάστασης να την βγάζει από την υπόθεση όταν τέλος πάντων αυτό λύνεται με την αποκάλυψη του εγκλήματος, αφήνοντας την πρωταγωνίστρια-μόνη αυτή!-μετά το τέλος της ταινίας-εγώ τουλάχιστον μόνο αυτήν σκέφτηκα στην συνηθισμένη απορία που πάντα έχω στις ταινίες: και μετά το τέλος της ταινίας τί έγινε;
Ο τρόπος που ο Χίτσκοκ την καθηλώνει στο μυαλό μας, ο οπτικός τρόπος που την κάνει το σημειολογικό κέντρο όλης της αγωνίας μας για την επικείμενη αποκάλυψη, είναι ακριβώς ένας εκκεντρικά μεγάλος φιόγκος με τον οποίο δένει τη ποδιά της. Όταν απομακρύνεται από το κέντρο του δράματος προς το βάθος της σκηνής αυτό που βλέπουμε είναι ακριβώς αυτός ο δραματικά-αλλά κινηματογραφικά το εντελώς αντίθετο του- άστοχος φιόγκος. Είναι μιά μαύρη φιγούρα με έναν αστεία μεγάλο φιόγκο που θα γίνει-με αργό και απελπιστικά βασανιστικό τρόπο-ο αγγελιοφόρος του κακού;
Ο οπτικός καλλιτέχνης δεν έχει ανάγκη από φανφαρόνικες πυροτεχνηματικές τεχνικές για να μας παρασύρει στο σχεδιασμό του της αγωνίας μας, δηλαδή από οπτικά εφέ αλλά από δόσεις ευφυίας ευρηματικής που δύσκολα θα διανοούνταν ένα πιό μέτριο πνεύμα. Μιά φαινομενικά ασήμαντη περσόνα-μιά άσκημη, ηλικιωμένη και γκρινιάρα οικιακή βοηθός, πόσες πιθανότητες θα είχε να σύρει με τον αδιάφορο ρόλο της να έπιφορτιζόταν έναν τέτοιο κομβικής βάρος για την εξέλιξη της αγωνίας προς ένα τέλος που οι θεατές ξέρουν την κατάληξή του ήδη από το ξεκίνημα της ταινίας; Χρειάζεται μιά νέα αντίληψη του δράματος με άλλα κέντρα βάρους και άλλους ρυθμούς. Και εδώ ο Χίτσκοκ-πέρα από την πρωτοποριακή του οπτικοποίηση των τεκταινόμενων-ξέρει να περνάει με εύσχημο και διακριτικό τρόπο την πρωταγωνιστική ουσία από τον λαμπερό πρωταγωνιστή στον “άσημο”, δραματικά αμελητέο δευτεραγωνιστή.
Υ.Γ. Σκεφθείτε πόσο ριψοκίνδυνο για την αφήγηση θα ήταν αυτό το δεύτερο ρόλο να τον έπαιζε μιά νέα, όμορφη, καλλίπυγος γυναίκα, που δυνητικά θα είχε βλέψεις πρωταγωνιστικές;
Έχει το ενδιαφέρον της η διαπίστωση: ενώ ολόκληρη η παλιότερη τέχνη μόνο καταχρηστικά και κατά παραχώρηση μπορεί να μπει κάτω απ’τον ενιαίο τίτλο-καλοπροαίρετα όσο όμως και αυθαίρετα- παγκόσμια, στη περίπτωση της Φωτογραφίας δεν μπορεί παρά να είναι τέτοια-παγκόσμια-και μόνο καταχρηστικά και εξίσου κατά πολύ μεγάλη και αυθαίρετη τοπικιστική παραχώρηση, τοπική ή εθνική ή κάτι ανάλογα συναφές.
Είναι αδιανόητο να μπορεί να υπάρξει εθνικό φωτογραφικό στυλ με την έννοια που υπάρχει στις διάφορες εκδοχές ζωγραφικής όπως π.χ. με τη βυζαντινή, τη γιαπωνέζικη, τη φλαμανδική ή την αρχαία αιγυπτιακή. Ενώ τα εργαλεία στις παλαιότερες τέχνες ακόμη και αν χρησιμοποιούνταν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, παρόλα αυτά οδηγούσαν ΠΑΝΤΑ σε διάφορα στυλιστικά αποτελέσματα, στη Φωτογραφία η κάμερα λειτουργεί με ένα τέτοιο τρόπο ώστε να αγνοεί τυχόν εθνικές ή τοπικότερες στυλιστικότερες μεθοδολογίες. Είναι άκαμπτη ως προς αυτό το ζήτημα.
Το ακόμη πιό ενδιαφέρον ότι ενώ σε καμιά περίπτωση δεν αποκλείεται ένα προσωπικό φωτογραφικό στυλ αυτό δεν μπορεί να γίνει αντικείμενο προγραμματικής διακήρυξης έτσι ώστε επεκτεινόμενο σε περισσότερους να γίνει τοπικό, εθνικό ή ηπειρωτικό στυλ, ακόμη και αν μονοθεματικά φωτογραφίζονται μιάς φυλής ή ενός τόπου άνθρωποι από ομόφυλους τους ή ντόπιους φωτογράφους. Η εποχή που γέννησε τη κάμερα και το είδος της σύλληψης που αυτή εκπροσωπεί όπως και ο τρόπος με τον οποίο δρα-στο θέμα αυτό ερήμην ακόμη και της όποιας δογματικής προγραμματικής βούλησης του φωτογράφου-κάνουν αυτό το είδος αναπαραστατικής τέχνης ό,τι πιό οικουμενικά αναγνωρίσιμο και αντιληπτό από τον καθένα μας όπου γης.
Τους θαυμάζω! Απεριόριστα! Δεν φοβούνται το θηλυκό τους ταίρι να φαίνεται και προ πάντων να είναι καλύτερο τους-σ’αυτό που τέλος πάντων η συμβατική αντίληψη των πραγμάτων θέλει να θεωρεί καλύτερο. Ψηλότερη γυναίκα, πιό μορφωμένη, κοινωνικά και επαγγελματικά πιό προωθημένη-η ηλικία μπορεί να παίζει αλλά εδώ μπαίνουν και άλλης τάξης παράμετροι και θέλει πιό προσεχτική προσέγγιση το θέμα. Οι συμβάσεις και τα στερεότυπα ανατρέπονται ευχάριστα και αυτού του είδους τα ζευγάρια στην υπερσυντριπτική τους πλειοψηφία ευημερούν αισθηματικά και ολοκληρώνονται σε ακόμη μεγαλύτερο βαθμό σαν ισορροπημένες ψυχοπνευματικές προσωπικότητες. Γράφουν τα καλλιεργημένα πρότυπα στα παλιότερα των υποδημάτων τους και αποτελούν υποδείγματα του πώς ο έρωτας μπορεί στη πραγματικότητα να είναι η πιό αντισυμβατική από όλες τις κατεστημένες συμβάσεις.
Η φωτογραφία μοιάζει να έχει τη γλύκα της δυνητικής συντροφικότητας ανάμεσα σε δυό μοναχικές ψυχές που κάθε μιά ψάχνει απεγνωσμένα τον επιούσιο της. Το τελευταίο πράγματι συμβαίνει στους-μόνους άλλωστε!-πρωταγωνιστές αυτής της φωτογραφίας αλλά στη πραγματικότητα δεν εικονογραφείται παρά μόνο μιά παράμετρος του ζόφου που ζούμε εδώ και δεκαπέντε μήνες τώρα. Για το φωτογράφο μοιάζει να είναι μιά εύγλωττη περιγραφή μιάς πόλης σε κατάσταση σχεδόν ερήμωσης-ο ζόφος του κορωνοϊού ήταν χαμηλόφωνος έξω από τους θαλάμους των νοσοκομείων και κατ’αυτή την έννοια απατηλά καθησυχαστικός. Για το φωτογράφο είναι μιά ευτυχής συμπύκνωση μιάς από τις παραμέτρους-σίγουρα η λιγότερο οδυνηρή-της μακράς αυτής περιόδου που μοιάζει ατελείωτη! Αλλά για τον άνθρωπο που τράβηξε τη φωτογραφία είναι η πύκνωση ενός αρνητικού, ψυχοφθόρου βιώματος με απίστευτη διάρκεια-θυμάμαι πέρυσι το Μάρτιο θεωρούσα ότι η υπόθεση θα έχει λήξει μόλις φτάσει το καλοκαίρι-η πρώτη ηλιαχτίδα του καλοκαιριού θα σβήσει το χειμώνα της αρρώστιας-για να παραλλάξουμε τον Ελύτη.
Κάτι αλλάζει από αύριο-ας ελπίσουμε πιά να σημάνει το τέλος μιάς επίπονα παρατεταμένης περίσκεψης. Η δόση ήταν παραπάνω από όση χρειάζεται να αντέχει ο μέσος άνθρωπος. Από κει και πέρα καραδοκεί η ψυχική νόσηση.
Σ.Σ. Κάντε κλικ στη φωτογραφία-σας διαβεβαιώ ότι αξίζει το κόπο.
Όποιος θέλει νάναι σοβαρός με τη φωτογραφία αυτό πρέπει να το απαιτήσει: την εισαγωγή του μαθήματος του σχεδίου-με την ευρεία μάλιστα έννοια του έτσι που να περιλαμβάνει και στοιχεία χρώματος όπως χρήση ξυλομπογιάς, υδατογραφίας και παστέλ. Εξυπακούεται ότι συμπληρωματικά θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί και η ψηφιακή τεχνική σαν παράλληλος αλλά ουσιωδέστατος εμπλουτισμός-η ψηφιακή επεξεργασία είναι ξαδελφάκι πρώτο της ζωγραφικής.
Η λογική πίσω από αυτή την απαίτηση είναι η καλύτερη εμπέδωση της έννοιας πειθαρχία στην αντίληψη της δημιουργίας εικόνων-δυστυχώς η ευκολία της φωτογραφίας που έχει επωμισθεί όλο το παλιό τεχνικό βάρος της επίτευξης πειστικού ρεαλιστικού αναπαραστατικού αποτελέσματος έχει αδρανοποιήσει την εγγενή στη τέχνη της εικονοποιίας δημιουργική ορμή και την έχει αντικαταστήσει με την εγγενή αλλά αλίμονο αυτόματη και μηχανική στη φωτογραφία καταγραφή. Πρέπει να γίνει αντιληπτή η πλαστική δυναμική της εικονοποιίας και ένα καλό εργαλείο σε μιά τέτοια κατανόηση είναι η εκμάθηση-στοιχειωδών έστω-τεχνικών ζωγραφικής.
Το φεγγάρι είναι το τελευταίο πράγμα σ’αυτή τη ζωή που θα απομυθοποιηθεί-ο έρωτας απομυθοποιείται μόνο όταν δεν ανανεώνεται και δυστυχώς αυτό συμβαίνει πιό συχνά κι από όσο το φεγγάρι κάνει το κύκλο του. Η καταύγαζουσα ομορφιά του φεγγαριού είναι το ίδιο πειστική και κυρίαρχη σε κάθε τόπο που έχει το προνόμιο να έχει στις ώρες του ασυννέφιαστο ουρανό. Το φεγγάρι δεν χρειάζεται σκηνογραφικό πλαίσιο για να λάμψει και να συγκινήσει. Το κλισέ της Σαντορίνης,η άλλη εκδοχή του ηλιοβασιλέματος, μπορεί να κολακεύει το όμορφο νησί αλλά επί της ουσίας υποβιβάζει το φεγγάρι. Τα πιό ωραία φεγγάρια τα έζησα εκεί όπου δεν το περίμενα.
Για φαντασθείτε: ξέρουμε πιά τα πάντα γι’αυτό, είναι πιά εξερευνημένο σπιθαμή προς σπιθαμή και όμως αυτή η γνώση δεν έχει καταφέρει να απομυθοποιήσει τη μαγεία του. Δεν έχει πιά μυστική ζωή το ίδιο όμως εμείς επενδύουμε σ’αυτό με τη δική μας.
Δεν θυμάμαι ποτέ στη ζωή μου να είμαι τόσο αισιόδοξος όσο αυτές τις μέρες. Περπάτησα καμιά δεκαπενταριά χιλιόμετρα-τουλάχιστον!-στην διακριτικά και σεμνά, σχεδόν στοχαστικά, γιορταστική Αθήνα-η αίσθηση του μέτρου μάς κατευθύνει πιά. Το ξέρω ότι πίσω απ’τις μάσκες υπήρχαν πολλά χαμόγελα. Στην Αλεξάνδρας ουρές αυτοί που περίμεναν να κάνουν το εμβόλιο. Σε λίγες μέρες θα κάνω κι εγώ τη δεύτερη δόση. Άστρα-Ζένεκα Αγάπη μου! Οι μάσκες θα πέσουν και θα είναι τα πιό άδολα αποκαλυπτήρια! Και θάρθουν στη καλύτερη δυνατή εκδοχή χρόνου. Το διαχρονικό ελληνικό καλοκαίρι!
camerart 